Bölgedeki tarihi yapılar, definecilerin hedefi haline geldiği için büyük bir tehdit altında. Özellikle Üstündal Kilisesi ile mübadele döneminde camiye çevrilen Dirlik Mahallesi Camii, definecilerin kazı yaparak hırsızlık yaptıkları yerlerden ikisi. Üstündal Kilisesi’nin, 19. yüzyılın sonlarına doğru inşa edildiği tahmin ediliyor. Ancak zamanla çalı, ot ve ağaçlarla kaplanan bu tarihi yapının durumu oldukça kötü. Bugünkü haliyle adeta bir harabeyi andıran kilise, zaman zaman hırsızların hedefi oluyor.
Dirlik Mahallesi Camii’nin imamı Aydın Kızıltaş, definecilerin caminin etrafında bile kazı yaptıklarını belirtiyor. Gündüz saatlerinde bölgeyi ziyaret eden bu definecilerin, geceleri kazı yaptıkları bilgisi de dikkat çekiyor. Kızıltaş, definecilerin geçmişte kazdıkları yerlerin etkilerini açıkladı ve “Yan tarafımızda bir tane var, onu defineciler perişan etmişler. Karakanzi’de de bir tane var, onu da defineciler perişan etmişler. Defineciler burada hiç durmuyor. Gündüzleri burayı ziyaret ediyorlar, akşamları ise geç saatlerde gelerek arkadaki taşları oymuşlar” dedi.
Kızıltaş, 2019 yılında yaşadığı bir olayı da aktardı. O gece saat üç civarında tanık olduğu bir durumdan bahsetti ve “Gece seslerini duydum, kalkıp baktığımda kaçtılar. Durmuyorlar; gündüz gelip ziyaret ediyorlar, geceleyin taşları oyuyorlar. Şu ana kadar bir şey bulan olmadı ama bulmaya çalışıyorlar” şeklinde ifade etti. Bu açıklamalar, bölgedeki define avcılarının cesaretlerini ve cüretkârlıklarını gözler önüne seriyor.
Çevre sakinlerinden Remzi Çakır da benzer bir durumu dile getirerek, definecilerin evinin altını bile kazdıklarını vurguladı. Çakır, “Harabe şeklinde olan kilise eskiden ruhban okuluymuş. Ruhban okulunun papazı da karşıdaki evin sahibiymiş. Buradan Rumlar gidince yer de tapulu olarak başka kişilere kaldı. Dolayısıyla bakımı olmadı, harabe şeklinde” şeklinde bilgi verdi. Burasının bir kültürel miras olduğunu vurgulayan Çakır, bakım yapılması halinde buranın turizme kazandırılabileceğini söyledi.
Ayrıca, definecilerin köye ziyaretler yaptıktan sonra kazılar gerçekleştirdiklerini söyleyen Çakır, “Defineciler köye geliyorlar, burayı da kazımışlar. Evimizin altını bile kazmışlar. Buralarda bayağı defineci var” ifadelerini kullandı. Bu tür olaylar, sadece tarihi yapılar için değil, bölge sakinleri için de büyük bir tehdit oluşturuyor.
Sonuç olarak, hem Üstündal Kilisesi hem de Dirlik Mahallesi Camii çevresinde yaşanan bu define avı olayları, tarihi mirasların korunması ve bölgedeki toplumsal huzurun sağlanması açısından ciddi bir problem haline gelmiştir. Bölgedeki yerleşim sakinleri ve yerel yönetimlerin, bu alanların korunması için daha fazla önlem alması gerekmektedir. Aksi takdirde, hem tarihi yapılar yok olma riskiyle karşı karşıya kalacak hem de bu önemli kültürel değerler kaybolup gidecektir.